Kaynak: RightsInfo.org
Hukuk Komisyonu’nun yeni rapora göre, İngiltere’deki yüz binlerce engelli ve hasta, bakım evlerinde ve hastanelerde hukuka aykırı bir şekilde gözaltına alındı. İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 5. maddesine göre herkes yasalarla belirlenen özel durumlar dışında özgürlük hakkına sahiptir. Mesela, demans rahatsızlığı veya öğrenme yetersizliği olan kişiler onaylamak için yeteri kadar zihinsel kapasiteye sahip olmamalarına rağmen bakım evlerinde tutulabilir. Bununla birlikte Hukuk Komisyonu, kurallara uygun olarak talep edilen işlemlerin ve kontrollerin yapılmadığını iddia etmektedir.
Evrensel özgürlük hakkı
Cardiff Hukuk ve Politika Okulu’nda Araştırma Görevlisi olan Dr Lucy Serisi RightsInfo’ya , ‘’Kapasite yetersizliği olan insanların, veya kapasitesi yetersiz addedilen insanların, tarih boyunca diğer insanlarla aynı haklara sahip olarak kabul görülmediklerini’’ söyledi.
İnsanların çok çeşitli durumlarda -bu ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde kalanları, istemediği ameliyatı olanları ya da bakım evi veyahut bir çeşit destekli yaşamda olanları içerir- gözaltında tutulabileceğini açıkladı.
Bununla birlikte şu anda özgürlük hakkı dahil olmak üzere herkesin aynı haklara sahip olması gerektiği konusunda farkındalığın arttığını söyledi. Açıkçası bu ‘’nerede yaşayacağımıza, sabah ne zaman kalkacağımıza veya kahvaltıda ne yiyeceğimize karar vermek’’ kadar basit olabilir.
Bir kişinin özgürlüğünden mahrum bırakılmasının genellikle haklı sebepleri vardır. Örneğin, bilinçsizce dolaşmalarını ve tehlikeli durumlara girmelerini engellemek için demans hastaları bakım evlerinde tutulabilir. Fakat sistemin istismarını önlemek için bunun gerçekleştiği yerde kontrollerin yapılması önemlidir.
”Yerel otoritenizin gelip bakım evinde yaşamak zorunda olduğunuza karar verdiğini ve artık sevdiklerinizi göremeyeceğinizi düşünün. Rızaları olmadan insanlara bir şeyler yapılması soruları artırır.”
Şu anda bunu yapan sistem Deprivation of Liberty Safeguards(DoLS) fakat Hukuk Komisyonu son zamanlarda kanunda yapılan bir değişiklikten sonra yerel yönetimlerin başvurularla yoğun bir şekilde ilgilendiğini tespit etti.
Simgesel bir dava
2014 yılındaki Cheshire West davasında Yüksek Mahkeme tarafından verilen karar, engelli kişilerin insan haklarına bakış açımızı değiştiren simgesel bir karardır. Bu, engelli kişilerin diğer herkesle aynı haklara sahip olması ilkesini kuvvetlendirdi ve eğer bu haklar kaldırılırsa haklı gerekçelere dayandırılmalıdır.
Ayrıca, Deprivation of Liberty Safeguards’a tabi olan kişilerin tanımını genişletti ve herhangi bir kısıtlamanın uygunluğuyla ilgili düzenli denetimlerin önemini vurguladı.
Eşitlik ve İnsan Hakları Komisyonu kararı memnuniyetle karşılarken bu değişiklik; korunma ile ilgilenen yerel otoriteler üzerinde baskıya sebep oldu. Geçen yıl değerlendirme talep eden 100.000 kişiden hiçbiri birikme yüzünden kabul edilmedi. Bu yüzden hükümet Hukuk Komisyonu’na sistemi gözden geçirmesini emretti.
Bir şeyler yapmak için yeni bir yol
Hukuk Komisyonu sistemi değiştirme teklifiyle geri döndü. Yeni sistem Liberty Protection Safeguards’ı, Deprivation of Liberty Safeguards diye adlandırılan bir şeyle değiştirecekti.
Planlar, insanların en yüksek menfaatlerini değerlendirmeyi ‘’kolaylaştırmayı’’ amaçlıyor. Örneğin, bu, her hasta için altı yeni değerlendirme yapılmasını gerektirmek yerine, bakım planlarında yapılan önceki değerlendirmelerin kullanılmasına izin vermek anlamına gelir. Raporda ayrıca, bakım planlamasının başlangıcında insan haklarına “daha fazla önem verileceği” iddia edildi.
Hukuk Komisyonu üyesi Nicolas Paines QC, şunları ekliyor:
‘’Demans hastalığı ve öğrenme yetersizliği olan kişileri kanunsuz bir şekilde özgürlüklerinden mahrum etmek adil değil. Her defasında gereksiz masraflar ve ve birikmiş işler var ve beklenenden çok daha fazla aile üyesi ihtiyaç duydukları destekten yoksun bırakılarak terk ediliyor.’’
Fakat, herkes bu teklifi, özellikle de evde aile tarafından bakımı yapılan birinin özgürlükten mahrum olarak sınıflandırabileceği anlamına gelen bölümleri onaylamıyor.
Şimdi bu planlar, kanunlaştırılmasına karar verecek hükümet tarafından detaylı bir biçimde gözden geçirilecek. Sonuç ne olursa olsun bu rapor, engelli insanların özgürlük haklarına karşı tutumumuzu geniş ölçüde etkileyecek.
Çeviren: Merve Acer
hukuktar 