Yeni Zelanda “İklim Değişikliği Mülteciliği” Vakıa İncelemesi

Kaynak: LOC

I. Giriş

Kiribati Pasifik Ada ulusunda iklim değişikliğinin etkilerine dayalı mülteci statüsü başvurusu içeren bir Yeni Zelanda davası, dünya çapında medyada dikkatleri üzerine çekti.Davanın tatbikatı Temmuz 2015’te, ülkedeki en yüksek mahkeme olan Yeni Zelanda Yüksek Mahkemesi’nin, Yargıtay’ın başvuranın aleyhine vermiş olduğu karara, itiraz için yapılan başvuruyu reddetmesiyle bitti.

Bu raporda, davada karar çıkartan farklı mahkemelerin kararları özetlenmekte ve farklı ülkelerdeki iklim değişikliğinin etkilerine dayalı olarak mülteci haklarını savunan diğer Avustralya ve Yeni Zelanda davaları hakkında bilgi verilmektedir. Yeni Zelanda davasına ilişkin tartışmaları içeren medya makalelerine ve akademik yazılara bağlantılar bu raporun sonunda bulunmaktadır.

II. Vaka Özeti

Bay Ioane Teitiota ve eşi 2007’de Kiribati’den Yeni Zelanda’ya taşındı. Sonradan Yeni Zelanda’da doğan, ancak 1977 Vatandaşlık Yasası uyarınca Yeni Zelanda vatandaşlığına hakları olmayan üç çocukları oldu. Aile, Ekim 2010’da vizelerinin sona ermesinin ardından yasa dışı olarak ülkede kalmaya devam etti. Sınır dışı edilmekten kaçınmak için Bay Teitiota, 2009 Göç Yasasının 5. Bölümü uyarınca mülteci statüsü için başvuruda bulundu. Bu mevzuat, 1951 tarihli Mülteci Statüsüne İlişkin Sözleşmeyi iç hukuka dahil etmişti.

Bay Teitiota, “iklim değişikliği ile bağlantılı olarak deniz seviyesindeki yükselişin Kiribati’deki ortamında meydana gelen değişiklikler temelinde” bir mülteci olarak tanınmaya hakkı olduğunu iddia etti.[1]  Bir mülteci ve koruma görevlisi, mülteci statüsü vermeyi reddetti ve bu karar Göç ve Koruma Mahkemesi tarafından onaylandı. Teitiota, daha sonra, Yüksek Mahkemeye, 2009’un Göç Yasası’nın 245. Bölümü uyarınca Mahkeme’nin kanunlar konusundaki kararına itiraz etmek için temyiz başvurusunda bulundu. Yüksek Mahkemeye başvurma izni veren başvurusu hem Yüksek Mahkeme hem de Temyiz Mahkemesi tarafından 2013 ve 2014 yıllarında reddedildi. Yüksek Mahkeme, 20 Temmuz 2015’te, alt mahkemelerin kararlarını onamış ve Bay Teitiota’nun temyiz başvurusunu reddetmişti.

III. Mahkeme Kararları

A. Göçmenlik ve Koruma Mahkemesi

Göç ve Koruma Mahkemesi (GKM), Yeni Zelanda Göçmenlik’in, Mülteci Statüsü Şubesi‘ndeki mülteci ve koruma görevlilerinin kararları da dahil olmak üzere, alınan kararların temyizinin yapıldığı bağımsız bir organ ve Yeni Zelanda Göçmenlik, İş, Yenilik ve İstihdam Bakanlığı’nın (İYİB) bir parçasıdır.

GKM, Haziran 2013’te yayınlanan bir kararla Bay Teitiota itirazını reddetti. Mahkeme “South Tarawa’nın nüfusunu taşımak için sınırlı kapasitesinin, özellikle de sanitasyonla(sağlıklı hale getirme) bağlantılı olarak, nüfus artışı, kentleşme ve sınırlı altyapı gelişiminin etkilerinden ödün verildiğini kaydetti. Bu faktörlerin Tarawa Atoll’undaki arazinin taşıma kapasitesi üzerindeki olumsuz etkileri, ani ortaya çıkan çevresel olayların (fırtınalar) ve yavaş başlangıçlı süreçlerin (deniz seviyesinin yükselmesi) etkileri ile daha da kötüleşmektedir.”[2] Bununla birlikte, GKM, itiraz eden kişinin “gönüllü adaptif göç olarak adlandırılan şeyi” üstlendiğini ve Yeni Zelanda’ya göç etme kararının “zorla” kabul edilemeyeceğini düşünüyordu. [3]

Yeni Zelanda ve uluslararası mülteci hukuku kapsamındaki zulüm kavramını inceleyerek GKM, bu kavramın devletin, kendi insan haklarını ihlal eden acentelerini kontrol etmedeki başarısızlığını ya da devlet dışı aktörlerin insan hakları ihlallerine maruz kalma riskini azaltma yönündeki adımları atmamasını içerdiğini belirtti. [4] Bununla birlikte GKM, “insan organizasyonunun bir çeşit bu gereksinimi, iklim değişikliği ile ilişkili olsun ya da olmasın, çevresel bozulmanın asla Mülteci Sözleşmesi ya da korunan kişi yargısına yol açabileceği anlamına gelmediğini de ifade etti.” [5]

GKM, doğal afetler ve çevresel bozulma konusunda uluslararası hukuku dikkate alarak, önemli insan hakları konularını içeriyor olabileceğini belirtirken, talep sahibinin Mülteci Sözleşmesinde belirtilen yasal kriterleri karşılaması gerektiğini de belirtti. Yeni Zelanda bağlamında ise bu, “Sözleşme zemini için yeterli bağ olan devlet korumasının başarısızlığının göstergesi olarak çekirdek bir insan hakkının sürekli veya sistematik bir şekilde ihlal edildiği gerçek bir ihtimal “olarak nitelendirdi.

GKM, delillerin, Kiribati’ye dönmesi durumunda temyizcinin çevre koşullarıyla yüz yüze geldiğini ya da yüz yüze gelebileceğini göstermediğini tespit etti. Bunu “yaşamının tehlikeye gireceği ya da ailesinin yaşamlarını onurlu bir şekilde sürdürmelerinin mümkün olmayacağı” şeklinde tanımladı. [7] Her halükarda, çevresel bozulmanın yaşam standardı üzerindeki etkilerinin genel olarak nüfus tarafından karşılandığı, ve Kiribati hükümetinin itirazcıya zarar vermek için yeterli önlem almadığı izlenimi uyandırılmamalı. [8] Bu nedenle, GKM, itiraz eden kişinin Mülteci Sözleşmesi anlamında bir mülteci olmadığını tespit etmiştir. [9]

B. Yüksek Mahkeme

Sayın Teitiota, GKM’nin kanunlar konusundaki kararına itiraz izni için Yüksek Mahkemeye başvurdu. İtiraz iznini vermeyi reddeden Yüksek Mahkeme, temyizcinin argümanlarını “hikaye ve iyimser” olarak nitelendirdi ancak onları “ikna edici” bulmadı. [10] Özünde, hakim GKM’nin bulgularını kabul etti ve Mahkemenin orta vadeli ekonomik yoksunluğa ya da doğal felaketlere ya da savaşın acil sonuçlarına maruz kalmışlara koruma hakkı verilmesine Mülteci Sözleşmesi kapsamını değiştirememesi nedeniyle mümkün olmadığını belirtti. [11] “Bir sosyolojik” mülteci ya da iklim değişikliğinin algılanan sonuçlarından kaçarak yaşamını iyileştirmek isteyen kişi, Mülteci Sözleşmesinin 1A (2) Maddesi’nin uygulanacağı bir kişi değildir “dedi. [12]

C. Temyiz Mahkemesi

Sayın Teitiota, Yüksek Mahkemenin kararını Temyiz Mahkemesine başvurarak ertelemeye çalıştı. Temyiz Mahkemesi ayrıca, GKM’nin mantığının hukuk açısından hatalı olmadığını ve itiraz iznini reddettiğini belirterek;

Mahkeme, esas olarak, iyi anlaşılmış iyi hukukun uygulanmasını, Bay Teitiota davasının tartışmasız gerçeklerine uygulamıştır. Eksik nokta, iklim değişikliğinin Bay Teitiota’ya ve aslında Kiribati nüfusuna olan etkisinin Sözleşme’ye getirilmemesi. Sözleşmeyi yorumlamaya müsaade eden en sempatik ve seyyar dolaşım yaklaşımı kabul edilmiş olsa bile durum budur. Sözleşme, Kiribati’nin sorununun çözümü değildir. [13]

Mahkemenin ayrıca, “Kiribati halkına her türlü sempatisi olsa da, Sayın Teitiota’nın bir mülteci olarak tanınma talebi esasen yanlış anlaşılmaktadır. Mahkeme Sözleşmeyi en başta tutmaya çalışıyor. “[14]

D. Yüksek Mahkeme

Teitiota daha sonra Temyiz Mahkemesinin kararına itiraz izni için Yargıtay’a başvurdu. Habere göre, 10 Haziran 2015’te Yüksek Mahkeme, başvuruyu değerlendirmek üzere yargı yetkisine sahip olduğuna karar verdi ve itiraz eden kişiye 26 Haziran 2015 tarihine kadar dosya gönderme ve sunma emri vermeye ve İYİB dosyasının 3 Temmuz 2015’e kadar sunulmasına karar verdi. [15]

Yüksek Mahkeme’nin kararı daha sonra 20 Temmuz 2015’te yayınlandı. [16] Beş üyeli heyet, aşağıdaki mahkemeleri kabul ederek “bu dava özel durum bağlamında (yeni delillerin eklenmesiyle birlikte bile) genel veya genel öneme sahip herhangi bir kanuni tartışma konusu değildir” dedi. [17] Bahsedilen yeni kanıt, Kasım 2014’te İklim Değişikliği Hükümetler Arası Panelin Beşinci Değerlendirme Raporunun Sentez Raporu ve orijinal İYİB kararıydı. Mülteci Sözleşmesi ile ilgili olarak Sayın Teitiota’nın “ciddi bir zarar” ile karşı karşıya kalmadığına ilişkin alt mahkemelerin bulgularını doğruladı ve ayrıca “Kiribati Hükümeti’nin vatandaşlarını çevresel bozulmadan mümkün olduğu kadar koruyacak adımlar atmakta başarısız olduğuna dair bir kanıt bulunmadığını” belirtti. [18]

Bununla birlikte, Yüksek Mahkeme, GKM ve Yüksek Mahkemenin kararlarının “iklim değişikliği ya da diğer doğal afetlerden kaynaklanan çevresel bozulmanın asla Mülteci Sözleşmesi ya da korunan kişi yargısına yol açabileceği anlamına gelmediğini” [19] ve, bu davadaki kararının “bu ihtimalin uygun bir durumda ortadan kaldırılması olarak alınmaması gerektiğini” açıkça belirtmiştir. [20]

IV. İklim Değişikliği İle İlgili Diğer Mülteci Davaları

Teitiota davasında GKM’nin kararı, 2000 yılında, Tuvalu’nun “su altında kalma, kıyı erozyonu, su tablasının salınması, su baskını, Bireysel ve hane halkı düzeylerindeki etkenlerle birleştirildi “[21] GKM, GKM’nin öncülü olan, Yeni Zelanda Mülteci Statüsü Temyiz Kurumu tarafından tamamı reddedilen aşağıdaki 7 vakayı listeliyor: Çünkü bu olayların ve süreçlerin ayırım gözetmeyen doğası [Mülteci] Sözleşmesi zemini için bir bağ oluşturmamaktadır”. [22]

• Refugee Appeal No 72185 [2000] NZRSAA (10 August 2000)
• Refugee Appeal No 72186 [2000] NZRSAA 336 (10 August 2000)
• Refugee Appeal Nos 72189–72195 [2000] NZRSAA 355 (17 August 2000)
• Refugee Appeal Nos 72179–72181 [2000] NZRSAA 385 (31 August 2000)
• Refugee Appeal No 72313 [2000] NZRSAA 491 (19 October 2000)
• Refugee Appeal No 72314 [2000] NZRSAA 492 (19 October 2000)
• Refugee Appeal No 72315 [2000] NZRSAA 493 (19 October 2000)
• Refugee Appeal No 72316 [2000] NZRSAA 464 (19 October 2000)

Yüksek Mahkemede, Teitiota’nın avukatı “Mülteci Sözleşmesinin korunmasını iklim değişikliğinden olumsuz olarak etkilenen bir kişiye kadar genişletmiş [23] herhangi bir Yeni Zelanda, Avustralya, Kanada, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri veya Avrupa makamı bulamadığını “samimi bir şekilde” sunmuştu. Yüksek Mahkeme hakimi “aksine, Kiribati, Tuvalu, Tonga, Bangladeş ve Fiji’den gelen kişilerin, (iklim değişikliğine atfedilebilen düşük seviyeli ülkelerdeki çevre sorunlarından) gelecek zararlardan korktukları gerekçesiyle bir çok iddiaları olduğunu, bunların reddedilmesinin zulüm anlamına gelmediğini ve başvuranlar üzerinde herhangi bir farklı etkisi olmadığını “söyledi. [24] Bahsi geçen olaylar şunlardı[25]:

• Mohammed Matahir Ali v Minister of Immigration [1994] FCA 887 (Federal Court of Australia)
• 0907346 [2009] RRTA 1168 (10 December 2009) (Kiribati) (Refugee Review Tribunal of Australia)
• 1004726 [2010] RRTA 845 (30 September 2010) (Tonga) (Refugee Review Tribunal of Australia)
• Refugee Appeal No 70965/98, NZRSAA (27 August 1998) (Fiji) (New Zealand Refugee Status Appeals Authority)

0907346 [2009] RRTA 1168 tarihli Avustralya Mülteci Değerlendirme Mahkemesi Kararında Mahkeme Kiribati’li bir başvuranın mülteci vizesini reddetme kararını doğruladı ve “Şüphesiz, başvuranın ve Kiribati’de yaşayan diğer kişilerin durumunun ciddi olduğunu ve önemli bir Hükümet görüşünü ve dikkatini hak ettiğini düşünüyoruz. Bununla birlikte, Avustralya’da uygulanan Mülteci Sözleşmesi’ne göre koruma sağlanabilen konularda değiller.”[26]
İklim değişikliğiyle ilgili 2010 tarihli bir makalede, yukarıda belirtilen bazı durumlara ek olarak, mülteci kanunu konusunda Avustralyalı bir uzman, Avustralya’nın Mülteci Değerlendirme Mahkemesi tarafından kararlaştırılan aşağıdaki Avustralya mülteci veya koruma vize davalarını gösterdi: Tuvalu iklim değişikliği: [27]

• N00/34089 [2000] RRTA 1052 (17 November 2000)
• N95/09386 [1996] RRTA 3191 (7 November 1996)
• N96/10806 [1996] RRTA 3195 (7 November 1996)
• Ν99/30231 [2000] ΡΡΤΑ 17 (10 January 2000)
• V94/02840 [1995] RRTA 2383 (23 October 1995)

Daha yakın bir tarihte,2014’te, GKM, Yeni Zelanda’da ülkelerindeki iklim değişikliği nedeniyle mülteci statüsüne girmek isteyen bir Tuvalu ailesinin itirazını benzer şekilde reddetti. [28] Bununla birlikte, ayrı bir kararla, GKM, ailenin “insani nitelikteki istisnai koşulların, temyiz edenin Yeni Zelanda’dan yollanmasını haksız veya aşırı derecede sert hale getireceği gerekçesiyle Yeni Zelanda’da kalmasına verdi. [29] İlgili koşullar, ülkedeki aile üyeleri ile olan yakın ilişkileri içeriyordu ve bu da yollanma işlemiyle ciddi şekilde bozulacaktı.Bu dava Yeni Zelanda’nın dışında da medyada yer aldı ve yukarıda bahsedilen Avustralyalı aynı hukuk uzmanı bir makalesinde konuyu tartıştı.[30]

V. Medya Raporları ve Diğer Yorumlar

Sayın Teitiota’nın davası, dünyadaki birçok medya kuruluşu tarafından yayınlanan raporların konusu olmuştur. Aşağıda, son iki yılda çeşitli İngilizce yayın organlarında yayınlanan makaleler bulunmaktadır:

A. 2013 Makaleleri

• Gyles Beckford, Pacific Man Seeks Climate Change Asylum in New Zealand, Reuters (Oct. 16, 2013).
• World’s First Climate Change Refugee Fights to Stay in NZ, New Zealand Herald (Oct. 17, 2013).
• Elliot Hannon, Man Attempts to Become World’s First Climate Change Refugee, Slate (Oct. 17, 2013).
• Man Seeks ‘Climate Change Asylum’ in New Zealand, BBC News (Oct. 17, 2013).
• Pacific Islander Ioane Teitiota Fails in Bid to Be First Climate Change Refugee, ABC News (Nov. 26, 2013).
• Nick Perry, Ioane Teitiota, Kiribati Man, Sees Climate Change Refugee Claim Rejected by New Zealand Judge, Huffington Post (Nov. 26, 2013).
• Nora Caplan-Bricker, Climate Change Will Force Pacific Islanders to Flee.  Should the U.S. be Forced to Take Them In?, New Republic (Dec. 2, 2013).

B. 2014 Makaleleri

• Morgan Godfrey, New Zealand Refuses Climate Change Refugees – Mass Action is Now Needed, The Guardian (May 11, 2014).
• Kathy Marks, World’s First ‘Climate Change Refugee’ Has Appeal Rejected as New Zealand Rules Ioane Teitiota Must Return to South Pacific Island Nation of Kiribati, The Independent (May 12, 2014).
• James Eng, Man Loses Bid in New Zealand to Become First ‘Climate Change Refugee’, NBC News (May 12, 2014),
• Hannah Osborne, Kiribati: World’s First ‘Climate Change Refugee’ Ioane Teitiota Loses New Zealand Asylum Bid, International Business Times (May 13, 2014).

C. 2015 Makaleleri

• Kenneth R. Weiss, The Making of a Climate Refugee, Foreign Policy (Jan. 28, 2015),
• Emma O’Brien, An Islander’s Bid to be the World’s First Climate Refugee, Bloomberg (Mar. 30, 2015).
• Jonathan Pearlman, Pacific Islander Loses Bid to be World’s First ‘Climate Change Refugee’, The Telegraph (July 21, 2015).
• Pierre Longeray& Pierre-Louis Caron, New Zealand Supreme Court Rejects Kiribati Man’s Bid to Become a ‘Climate Refugee’, Vice News (July 21, 2015).
• Kiribati Man Faces Deportation After New Zealand Court Rejects His Bid to be First Climate Change Refugee, ABC News (July 21, 2015).
• Sean Martin, World’s First ‘Climate Change Refugee’ Loses Appeal to Stay in New Zealand, International Business Times (July 22, 2015).
• Kalyan Kumar, New Zealand Rejects Climate Refugee’s Appeal: Top Court Says Persecution the Sole Ground to Grant Refugee Status, International Business Times (July 23, 2015).

D. Diğer Yayınlar
Teitiota davası akademisyenler ve analistler tarafından bir dizi başka yayında tartışılmıştır, örneğin:

• Margaretha Wewerinke, A Right to Enjoy Culture in the Face of Climate Change: Implications for “Climate Migrants” (CGHR Working Paper 6/4MCR Working Paper 7, University of Cambridge, Dec. 2013).
• Feature: Should International Refugee Law Accommodate Climate Change?, UN News Centre (July 3, 2014).
• Xing-Yin Ni, A Nation Going Under: Legal Protection for “Climate Change Refugees”, 38(2) B.C. Int’l & Comp. L. Rev 329 (2015).
• Jane McAdam, The Emerging New Zealand Jurisprudence on Climate Change, Disasters and Displacement, 3(1) Migrat. Stud. 131 (2015).

Kelly Buchanan tarafından hazırlanmıştır.

Şef, Yabancı, Karşılaştırmalı ve Uluslararası Hukuk Bölümü I

Temmuz 2015