20 Şubat, Dünya Sosyal Adalet Günü ve bu günün şerefine, insan haklarının sosyal adalete erişmeye yardımcı olabileceği 5 durumu inceliyoruz.
Kaynak: rightsinfo.org
Sosyal Adalet nedir?
Sosyal adalet, bir toplumda servetin, fırsatların ve ayrıcalıkların dağılımı açısından “adalet” olarak tanımlanır. Genellikle, bu, kişilerin toplumsal işbirliğinin yararlarına eşit derecede erişebilmesini ve sosyo-ekonomik eşitsizliğe karşı korunmasını sağlamak için çalışan kurumlar veya hizmetler vasıtasıyla sağlanılır.
Sosyal adalet ve insan hakları iki farklı kavram olmakla birlikte, birbirleriyle yakından ilişkilidir. 1948 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, sağlık hakkı, işsizlik durumunda güvenlik ve eğitim gibi ekonomik, sosyal ve kültürel hakları içermektedir. 1966’da bu haklar, Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesinin bir parçası olan Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesine (ICESCR) getirildi. Birleşik Krallık, ICESCR’nin imza sahibidir. 1993’te Viyana Bildirgesi ve Eylem Programı aşırı “yoksulluğun insan haklarının tam ve etkili biçimde kullanılmasını engellediğini” vurguladı.
İngiltere’de insanların, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni (AİHM) yürürlüğe koyan 1998 İnsan Hakları Yasası da dahil olmak üzere, toplum içinde eşit fırsatlar ve ayrıcalıklardan yararlanmalarını sağlamayı amaçlayan çeşitli iç hukuklar bulunmaktadır.
İnsan Hakları Sosyal Adaleti Hangi Yollarla Gerçekleştirebilir?
1.Eşitliği Teşvik Etmek
Sosyal adalet ve insan hakları ortak bir hedefe sahiptir: herkes için eşit derecede insan onuru. Yoksulluk, dışlanma ve ayrımcılık gibi sosyal adalete ulaşmayı zorlaştıran konular, tüm bireylere ayrım gözetmeden uygulanan insan haklarıyla doğrudan çelişkilidir.
İnsan hakları, haysiyetle mücadele etmeye yardımcı olabilir. Örneğin, insanlık onuruna saygı gösterilmesi bakımından herkes için sağlık hakkı güvence altına alınmalıdır. Bir mahkum yeterli sağlık bakımından mahrum bırakıldıktan sonra eroin çekilmesinden ötürü öldüğünde, Avrupa Mahkemesi insan haklarını ihlal ederek aşağılayıcı muamele gördüğünü tespit etti.
Benzer şekilde, AİHM’nin 2 no’lu Protokolü’nde hiç kimsenin eğitim hakkından vazgeçmeyeceği belirtilmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bir çocuk haklarının, bedensel cezayı kabul etmeyi reddettikleri için okuldan uzaklaştırılması üzerine ihlal edildiğini tespit etti.
2.Ayrımcılıkla Mücadele
Eşitliği genel olarak teşvik etmenin yanı sıra, insan hakları, belirli özelliklere dayanan doğrudan ve dolaylı ayrımcılığa karşı koruma sağlamaktadır. AİHM’nin 14. maddesi, haklarını kullanmada cinsiyet, ırk, din, siyasi düşünce, cinsel yönelim veya uyrukluk nedeniyle kimseye karşı ayrımcılık yapılmasını öngörmektedir.
1994 yılında, Kraliyet Hava Kuvvetleri’nden iki üye eşcinsel oldukları için işlerinden çıkarıldı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, silahlı kuvvetlerin eşcinselleri dışlama politikasının haklı gösterilemediğini ve bireylerin insan haklarının ihlal edildiğini tespit etti.
3. Refah Sistemleri
İngiltere, vatandaşların temel ihtiyaçlarını kendileri karşılayamadığı durumlarda, sosyal destek sağlayan uzun ve gururlu bir geleneğe (bir ‘güvenlik ağı’) sahiptir. Bu sistemler arasında NHS, konut desteği ve engellilik yardımı bulunmaktadır. Annelik hükümleri açık bir örnektir; Eğer bir kadın hamile kalırsa, yalnızca kadınlar yapabilirse, işini ve gelirini kaybetmesi için sosyal adalete uygun olur mu? Hayır. Ayrıca, Birleşik Krallık’ta annelerin çalışma haklarını koruyacak sistemler bulunmaktadır.
İnsan hakları, bu güvenlik ağı kapsamındadır. Bir aile yeniden yerleştiğinde, devletin sağladığı konaklama yeri, ailedeki engelli bir üyenin ihtiyaçlarına göre ayarlanmadı. Bu, onun aile ve özel hayat hakkı için insan haklarının ihlalidir.
Geçen yıl, BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi (devletlerin ICESCR’yi nasıl yürürlüğe koyduğunu izleyen organ) İngiltere’nin dezavantajlı ve marjinal insanlar haklarını olumsuz etkileyen kemer sıkma önlemlerini kullanma politikasını eleştirdi.
4. İstihdam Hakları
Servetin eşit dağılımı, sosyal adaletin temel taşıdır. Zenginliğin eşit paylaşımı istihdam için eşit fırsat vasıtasıyla güçlendirilir.
Birçok yasalar işçileri korur. Sağlık ve güvenlik standartları, eşit ücret, çalışma saati sınırlamaları ve sendika kurma ve sendikalaşma özgürlüğü örnektir. Günümüzde eskisinden çok daha fazla kölelik yaşayan insanlarla birlikte, 2015 Modern Kölelik Yasası gibi emek sömürüsüne karşı koruma sağlayan yasalar sosyal adalete ulaşmak için yaşamsal öneme sahiptir.
5. Hükümetin Sorumluluğu
Bu yılın başında, Dünya Ekonomik Forumunda, Başbakan Theresa hükümetin sosyal adaleti sağlamadaki rolünü tanımıştı:
“Eğer sadece yöneten biriyseniz, sadece geçinmek için, yoldan çekilecek bir hükümete ihtiyacınız yok. Önemli bir şeyi yükseltecek ve şampiyonluk gösterecek aktif bir hükümete ihtiyacınız var.”
İnsan hakları, bireylerin, hükümeti hesaba katmalarına izin veren ve devletin sosyal adalete erişmek için gerekli koşulları yaratmasını gerekli kılan yasal bir çerçeve sunmaktadır…
hukuktar 