Kaynak: Investopedia
Swap kelime anlamı olarak değiştirmek, takas etmek gibi anlamlara gelir, yani tarafların yatırım araçlarını karşılıklı olarak değiştirdiği bir türev piyasa aracıdır. Bu finansal araçlar hemen hemen her şey olabilir, ancak çoğu swap, her iki tarafın da kabul ettiği bir anapara miktarına dayalı nakit akışlarını içerir. Anapara genellikle el değiştirmez. Her nakit akışı bu takasın bir ayağını oluşturur. Bu nakit akışlarından biri genellikle sabitken diğeri faiz oranı, dalgalı kur veya fiyat endeksi gibi değişken bir değere sahiptir.
En yaygın kullanılan swap türü faiz oranına dayalı olanıdır. Swaplar borsalarda işlem görmezler ve bireysel yatırımcılar genellikle bu aracı tercih etmezler. Swaplar daha ziyade işletmeler ve ya finansal kuruluşlar arasında yapılan borsa dışı sözleşmelerdir.
Swap Çeşitleri Nelerdir?
Faize Dayalı Swap
Faize dayalı bir swapta taraflar faiz riskinden korunmak ve ya spekülasyon yapmak amacıyla karşılıklı olarak kontrat değerinde nakit akışı gerçekleştirirler. Örneğin, A şirketi 1 milyon dolar değerinde ve 5 yıl vadeli tahvilleri LİBOR* (London Interbank Offered Rate) + %1,3 faiz oranıyla piyasaya sürmüştür. LİBOR tarihsel olarak düşük bir değer olan %1,7 seviyesindedir, bu yüzden A şirketi faiz oranının artacağı ile ilgili kaygı içerisindendir.
A şirketi kendisine 1.000.000$ nosyonal değer üzerinden yıllık LİBOR + %1,3 faiz oranıyla 5 yıllığına ödeme yapacak başka bir şirket olan Z’yi bulur. Başka bir deyişle, Z şirketi A’nın en son tahvil ihracıyla ortaya çıkan faiz ödemelerini finanse edecektir. Öte yandan, A şirketi Z şirketine 1 milyon dolar nosyonal değer üzerinden 5 yıllığına yıllık %6 sabit faiz oranı ile ödeme yapacaktır. Eğer faiz oranları önümüzdeki 5 yıl boyunca önemli derecede artarsa A şirketi bundan kar sağlayacaktır. Z şirketi ise faiz oranlarının düşmesi, sabit kalması veya kademeli olarak düşmesi durumda kar sağlayacaktır.
Aşağıda faize dayalı swap ile ilgili iki tane örnek verilmiştir.
- LİBOR yıllık %0,75 yükselirse,
- LİBOR yıllık %2 yükselirse.
Örnek 1
Eğer LİBOR yıllık %0,75 yükselirse, A şirketinin tahvilini elinde bulunduranlara 5 yılda ödemesi gereken toplam faiz ödemesi 225.000$ olacaktır.
Faiz oranları;
1.yıl –> %1,7
2.yıl –> %1,7 + %0,75 = %2,45
3.yıl –> %2,45 + %0,75 = %3,2
4.yıl –> %3,2 + %0,75 = %3,95
5.yıl –> %3,95 + %0,75 = %4,7
225.000$ = 1.000.000$ x [(5 x 0,013) + 0,017 + 0,0245 + 0,032 + 0,0395 + 0,047]
Diğer bir ifadeyle, eğer LİBOR sabit kalsaydı A şirketi 75.000$ daha az yani 150.000$ ödeyecekti.
150.000$ = 1.000.000$ x 5 x (0,013 + 0,017)
A şirketi Z’ ye 300.000$ ödeme yapacak:
300.000$ = 1.000.000$ x 5 x 0,06
Ve karşılığında 225.000$ alacaktı (A şirketinin tahvil sahiplerine ödediği faiz ödemeleri ile aynı miktarda). Böylece A şirketinin swaptan net zararı 300.000$ – 225.000$ = 75.000$ olacak.
Örnek 2
Bu örnekte LİBOR yıllık %2 artış göstermektedir.
Faiz oranları;
1.yıl –> %1,7
2.yıl –> %1,7 + %2 = %3,7
3.yıl –> %3,7 + %2 = %5,7
4.yıl –> %5,7 + %2 = %7,7
5.yıl –> %7,7 + %2 = %9,7
Bu durumda A şirketinin tahvil sahiplerine ödeyeceği toplam faiz ödemesi 350.000$ ’dır.
350.000$ = 1.000.000$ x [(5 x 0,013) + 0,017 + 0,037 + 0,057 + 0,077 + 0,097]
Z firması bu miktarı A şirketine ödeyecektir ve A’da karşılığında 300.000$ ödeme yapacaktır. Böylece A şirketinin net karı 50.000$ olacaktır.
Çoğu zaman taraflar bir banka veya başka bir aracı firma kanalıyla işlemlerini yürütürler. İki kuruluşun bir faiz oranı swapına girmesinin avantajı, sabit veya değişken oranlı borç verme piyasalarındaki karşılaştırmalı avantajlarına bağlıdır.
Diğer Swap Çeşitleri
Swapta her zaman faiz ödemesi olmak zorunda değildir. Swap anlaşmalarının sayısız çeşidi mevcuttur, ancak nispeten yaygın düzenlemeler arasında emtia swapları, para swapları, borç swapları ve toplam getiri swapları bulunmaktadır.
Emtia Swapları
Emtia swapları, üzerinde anlaşılan bir süre boyunca belirlenmiş bir fiyat için Brent petrol spot fiyatı gibi dalgalı bir emtia fiyatının değişimini içerir. Bu örnekte de görüldüğü gibi, emtia swapları en çok ham petrol içermektedir.
Döviz Swapları
Taraflar farklı para birimleri cinsinden borçlar üzerinde faiz ve anapara ödemeleri takas ederler. Faiz oranı değişiminin aksine, anapara nosyonal tutar değildir, fakat faiz yükümlülükleri ile birlikte değiştirilir. Döviz swapları ülkeler arasında gerçekleşebilir. Örneğin, Çin yabancı rezervlerinin stabilize kalması amacıyla Arjantin’le swap anlaşması yaptı.
Borç-Hisse Senedi Swapları
Halka açık şirketlerde borç ile hisse senedi değişimini içerir, bu da hisse senetleri için tahvil verilmesi anlamına gelir. Şirketlerin borçlarını yeniden finanse etmeleri veya sermaye yapılarını yeniden tahsis etmelerinin bir yoludur.
Toplam Getiri Swapları
Bu tür swaplarda bir varlığın toplam getirisi, sabit bir faiz oranı karşılığında değiştirilir. Bu da dayanak varlığı harcama yapmadan elde tutabilmek için sabit oranlı bir risk getirir.
*Londra bankalar arası faiz oranı
Çeviren: Halit KARAMAHMUTOĞLU
hukuktar 