Uluslararası ticarette kullanılan teslim şekilleri(INCOTERMS) ilk olarak 1936 yılında Uluslararası Ticaret Odası (ICC) tarafından hazırlanmıştır. İlk halinde altı farklı teslim şeklini bünyesinde barındıran ve sadece on üç ülkede kullanılan bu teslim şekilleri zamanla gelişerek ve daha fazla ülkede kullanılarak günümüzde oldukça önemli bir yere gelmiştir. Bizim aşağıda açıkladığımız hali ise en son yayınlanmış olan INCOTERMS-2010 ile alakalı bilgiler içermektedir.
Uluslararası ticarette sözleşme hazırlanırken teslim şekilleri kısmına INCOTERMS-2010 yazılarak daha sonra aşağıda kısaltmaları verilmiş şekilde istenilen teslim şekli eklenir. Fakat taraflar istediği takdirde, sözleşmede belirtilmek kaydıyla INCOTERM’lerin daha eski hallerini de kullanabilirler. (Örn. Incoterms-2000). Böylelikle uluslararası ticarette farklı uygulamaların önüne geçmek, karışıklığı ve anlaşmazlığı gidermek adına, alıcı ve satıcının hak ve yükümlülükleri belirgin bir şekilde ortaya konmuş olur.
INCOTERM’ler E, F, C ve D olmak üzere dört gruba ayrılmıştır. Bu grupları birbirinden ayıran temel özellikler ise şunlardır:
E grubunda ithalatçı malları ihracatçının iş yerinden almaktadır.
F grubunda ihracatçı malları alıcının belirleyeceği uluslararası nakliyeciye teslim eder. Burada önemli olan nokta ise navlun bedelinin alıcı tarafından karşılanmasıdır.
C grubunda ise F grubuna, yani ihracatçının malları uluslararası nakliyeciye teslimine ek olarak navlun bedelini hatta bazı çeşitlerinde ise sigorta bedelini ödemesi de eklenir. Burada önemli olan nokta ise ihracatçının navlun bedelini ve bazı durumlarda sigorta bedelini de ödemesine rağmen riskin alıcı üzerinde olmasıdır.
Son olarak D grubunda, ihracatçı uluslararası nakliye masraflarını (navlun) ödemekle birlikte, malları alıcının belirlediği yere teslim edene kadarki kısmın riskini de üstlenir.
E GRUBU
EXW Ex Works: Malların alıcı tarafından satıcının işyerinden (fabrika, imalathane, depo vb.) alınması durumudur. Satıcı malları teslim edecek hale getirdikten sonra sorumluluğu biter ve bundan sonraki tüm sorumluluk alıcıya aittir. Malların satıcının iş yerinden alınarak nakliye aracına yüklenmesi ve bundan sonra doğacak tüm masraflar alıcıya aittir. Uluslararası nakliyecinin bulunması ve navlun alıcının sorumluluğundadır. İhracat ve ithalata dair gümrük işlemleri alıcı tarafından yapılır ve bunların masrafları da yine alıcı tarafından karşılanır.
Bu teslim şekli satıcı açısından en az riskli olanıdır, çünkü satıcının yükümlülüğü malları teslim edilecek hale getirdiği anda biter, geriye kalan tüm işlemler alıcının yükümlülüğündedir.
F GRUBU
FCA Free Carrier: Satıcının yükümlülüğü malları alıcının belirlediği taşıyıcıya ve yine alıcının belirlediği yerde teslim etmesiyle biter. Satıcı sigorta ve taşıma sözleşmesi yapmak zorunda değildir fakat ihracat işlemlerini yapar ve masraflarını karşılar. Navlun ise alıcıya aittir.
FAS *Free Alongside Ship: Malların satıcı tarafından belirlenen yükleme limanına getirilmesini ifade eder. Satıcının, malları rıhtıma ve ya mavnaya bırakmasıyla yükümlülüğü sona erer. Satıcı sigorta ve taşıma sözleşmesi yapmak zorunda değildir. İhracat için gerekli işlemler ve masraflar satıcı tarafından karşılanır. Yükleme limanına ve ya mavnaya bırakılan malların gemiye yüklenmesi sorumluluğu satıcıya değil alıcıya aittir.
FOB *Free on Board: Satıcının yükümlülüğü malların gemi bordasına yüklenmesiyle biter, buna malların istiflenmiş olması dahil değildir fakat sözleşmede belirtilerek istifleme de dahil edilebilir. Malların bordaya yüklenmesinden sonra doğacak tüm zarar ve masraflar alıcıya aittir. İhracat için gerekli belgelerin hazırlanması ve masrafların karşılanması satıcıya aittir. Satıcının sigorta ve taşıma sözleşmesi yapma zorunluluğu yoktur. Navlun ve sigorta ücreti ise alıcı tarafından karşılanır.
*Sadece denizyolu taşımacılığında kullanılan teslim şekilleridirler.
C GRUBU
CFR *Cost and Freight: Mallar satıcı tarafından gemi bordasına yüklenir ve satıcının sorumluluğu sona erer. Navlun satıcı tarafından ödenir fakat onun dışındaki, çıkış limanından sonra doğacak tüm masraflar ve riskler alıcıya aittir. Satıcı taşıma sözleşmesi yapmak zorundadır fakat sigorta sözleşmesi yapma zorunluluğu yoktur. İhracat için gerekli işlemler ve masraflar da satıcı sorumluluğundadır.
CIF *Cost, Insurance and Freight: Bu teslim şeklinde de CFR da geçerli olan kurallar geçerli olmakla beraber satıcı ek olarak alıcı adına asgari düzeyde bir deniz sigortası da yaptırmak zorundadır. Burada şunu belirtmek gerekir ki satıcının yaptırdığı sigorta alıcı adınadır ve tüm risk alıcıya aittir, satıcı sadece asgari düzeyde bir sigorta yaptırır.
CPT Carriage Paid To: Satıcı malları kendi belirleyeceği taşıyıcıya teslim eder ve navlun bedelini öder. Fakat malların taşıyıcıya tesliminden sonra doğabilecek tüm zarar ve masraflar alıcıya aittir, yani bütün riski alıcı üstlenir. Gümrük çıkış işlemleri ise satıcı tarafından yapılır.
CIP Carriage and Insurance Paid To: Satıcı malları kendi belirleyeceği taşıyıcıya teslim eder ve navlun bedelini öder. Ayrıca malların taşıyıcıya tesliminden sonra doğacak tüm zarar ve masraflar da yine satıcıya aittir. CPT’ den farklı olarak bu teslim şeklinde satıcı malları alıcıya teslim edene kadar asgari düzeyde sigorta ettirir. Malların ihracat işlemleri ve buradan doğacak olan masraflar satıcı tarafından karşılanır.
CIF teslim şeklinden farklı olarak her türlü taşıma da kullanılır. Yani CIF sadece deniz yolu taşımacılığında kullanılmasına rağmen CIP tüm taşıma türlerinde kullanılabilir.
*Sadece denizyolu taşımacılığında kullanılan teslim şekilleridirler.
D GRUBU:
DAT Delivered at Terminal: Mallar satıcı tarafından alıcının belirlediği varma yeri veya limana bırakılır. Teslim yerinde malların indirilmesi de satıcıya aittir ve bu zaman kadar doğabilecek tüm zarar ve masraflar da ayrıca satıcı tarafından karşılanır. Fakat bu terminalden sonraki taşıma işlemleri alıcının sorumluluğundadır. İhracat için gerekli gümrük işlemleri ve bunların masrafları satıcı tarafından karşılanır.
DAP Delivered at Place: Satıcı malları belirlenen varış yerine götürür ve burada malları boşaltmadan alıcıya teslim eder. Bundan sonraki işlem ve masraflar alıcının sorumluluğundadır. Bu teslimata kadar olan tüm masraflar, ihracat için gerekli gümrük işlemleri ve bundan doğan masraflar satıcının sorumluluğundadır.
DDP Delievered Duty Paid: Satıcı malları alıcı tarafından belirlenen varış yerine kadar götürür ve malı burada alıcıya teslim edene kadarki bütün masraflardan sorumlu olur. Taşıyıcıya navlunu öder, ihracat ve ithalat için gerekli gümrük işlemlerini yapar ve bunların masraflarını karşılar. Malları alıcıya teslim edene kadarki süreçte tüm riskler satıcıdadır.
Bu yöntem alıcı açısından en az risk içeren fakat en pahalı yöntemdir. Ve ayrıca ihracatçının ithalat gümrük masraflarını karşıladığı tek teslim şekli de budur.
Yazan: Halit KARAMAHMUTOĞLU
hukuktar 