Kaynak: Nasdaq
Çoğu insan ister ilk kez duymuş olsun isterse de onuncu kez, Bitcoin hakkında bir şeyler duyduğunda genellikle şu soruyu soruyor: Bitcoin nedir?
Tıpkı bir otomobil gibi teknik olarak gelişmiş ve karmaşık görünebilir fakat bu sizin Bitcoin hakkında ne kadar bilgi sahibi olmak istediğinize bağlı bir durumdur. Ayrıca yine otomobil gibi Bitcoin’i de kullanabilmek için uzmanı olmanız gerekmiyor.
İşte size bilmeniz gerektiği kadar bilgi. Genel olarak Bitcoin hakkında iki şeyden bahsedilir.
- Ödeme ağı (“Bitcoin”);
- Bu ödeme ağı üzerinde kullanılan para birimi (“bitcoins”).
Dolayısıyla bahsedilen bu iki şeyden birincisini yani ödeme ağı olan “Bitcoin” i, diğer insanlara para birimi olarak kullanılan “bitcoins” göndermek için kullanırız.
Aradaki ilişkinin daha netleşmesi için Amerikan Doları ve PayPal arasındaki ödeme ağına bakalım. PayPal ödeme yapmak için kullanılan bir ağ fakat para birimi değil. Buna karşılık Amerikan doları ise para birimi olmasına rağmen ödeme yapmak için kullanılan bir ağ değil. PayPal, Amerikan Doları ile yapılan ödemeler için kullanılan bir ödeme ağıdır.
PayPal tek bir firma tarafından (PayPal Inc.) kontrol edilen ve işletilen bir ağdır. Amerikan Doları ise Amerikan Federal Hükümeti tarafından piyasa sürülmektedir.
İşte önemli, devrimsel ve birazcık da garip kısma geldik.
Bitcoin ödeme ağı geçmişte olanların aksine merkezi bir kontrole tabi değildir. Bir firma ve ya organizasyon tarafından kontrol edilmemektedir. Sadece bu bile onun temel katma değeridir. Bitcoin’i devrimsel ve özel yapan şey merkezi bir kontrol mekanizmasının olmayışıdır.
Bitcoin ağı tıpkı bir dosya paylaşım ağı gibidir. Birbirleriyle konuşan bilgisayarların ağıdır fakat kimse tek başına bu ağı kontrol edememektedir, yani merkezi bir servis sağlayıcısı bulunmamaktadır.
Bitcoin para birimi de benzer şekilde herhangi bir merkez tarafından oluşturulmaz ve kontrol edilmez. Bitcoinler ağ tarafından zamanla kendi kendine oluşturulur. Bitcoinler belli bir matematiksel zamanlamaya göre sınırlı sayıda üretilmiştir. Bu yazı yazıldığı esnada 15.8 milyon bitcoin piyasada bulunmaktadır. Bu miktar zamanla artarak 21 milyon ulaşacak ve bu değerin üzerine çıkamayacaktır.
Bitcoin’in bunu nasıl gerçekleştireceğini merak etmediğiniz sürece bu açıklama sizin sorunuza cevap olacaktır. Bu sistemde bir ödeme ağı ve para birimi olmakta ve ayrıca bunlar herhangi bir merkezi sistem tarafından kontrol edilmemektedir. İnsanlar kendi Bitcoinlerini kendileri kontrol etmektedir. Toplam Bitcoin sayısı ise protokol kuralları gereği sınırlıdır (21 milyon).
Belki de daha önemli soru şudur, “Bunları neden önemseyeyim?”
Bilgisayar mühendisleri ve matematikçiler Bitcoin’in teknik detaylarını ilginç bulabilirler fakat çoğu insan bu karmaşıklığı anlamak için zaman harcamaz, -tıpkı çoğu insanın internetin tam olarak nasıl çalıştığını anlamaya çalışmadığı gibi. Biz artık nasıl çalıştığı, faydaları ve nasıl kullanılacağı hakkında bilgi sahibiyiz.
Bitcoin kullanmanın maliyeti yoktur, dünyanın her yerinde anında var olabilir. Aslında bu diğer faydalarının yanında o kadarda önemli bir şey de değildir.
Bitcoin’in haber değeri olmasına da sebep olan asıl sırrı var olmasının sonuçlarından gelmektedir.
Bitcoin’in herhangi bir merkezi sistem veya kuruluş tarafından kontrol edilmemesi onun en temel özelliğidir. Çünkü kontrol tamamen onu kullanan kişinin elindedir ve bu muazzam bir özelliktir.
Bitcoin dünyanın herhangi yerlerinde bulunan iki insana özgürce, hiçbir sansüre uğramadan para transferi yapma imkanı sağlar. Tek kural bu iki kişinin kendi aralarında transferi gerçekleştirmesidir.
Bitcoin kullanıcıları üçüncü parti kuruluşlara gerek kalmadan ekonomik aktivitelerini gerçekleştirebilmekte, kimsenin iznine gerek duymadan kendi finansal kararlarını verebilmektedirler. Bu da insanların önemli buldukları şeylere devlet ve ya finansal şirketlerin engeline takılmadan katkı yapabilme imkanı sağlamaktadır. Örneğin 18 yaşına gelmemiş girişimci bir çocuğa internet üzerinden bir işletme kurabilme imkanı sağlar. Afrikalı bir çiftçiye, hasatları için banka hesabına ihtiyaç duymadan ödeme alabilme imkanı sağlar. Baskı altında olan toplumlarda yaşayan insanlara malvarlığını devletin el koymasına karşı saklayabilme imkanı sağlar. Dünyanın en zengin ve en fakir toplumlarına paralarını aynı şartlarda kullanabilme imkanı verir – ne bankalara ne de bürokratlara borçlanmadan. Tıpkı internetin demokratikleşmesi gibi ekonomi de demokratikleşir.
Bitcoin ile ekonomik ilişkilerin kuralları politikacılar yerine serbest bir şekilde düzenlenir ve uygulanır. Tasarrufların değeri enflasyona bağlı olarak azalmaz. Bireyler arasındaki ticaret artık yalnız o kişilerin işidir.
Aslında yukarıdakilerin bazıları tartışmalı konulardır. Zira tüm büyük teknolojik gelişmelerin yaptığı gibi Bitcoin’de insanlık üzerinde derin bir etki yaratacaktır. Bunu anlamanın en iyi yolu, Bitcoin’in para ve devlet ayrımı -bir başkasının izni olmaksızın kendi ekonomik davranışını uygulama yeteneğini temsil etmesidir. Denetim çağında gizlilik, manipülasyon çağında dürüstlük sunar.
Ve tekrar soruyoruz nedir Bitcoin? Evet, bir ödeme teknolojisidir. Fakat aslında bundan daha fazlasıdır, sosyal ve ekonomik bir deneydir. Eğer başarılı olursa insanlar arasındaki ilişkiyi önemli ölçüde değiştirecek bir projedir. Etkileri henüz keşfedilememiştir.
Tıpkı diğer tecrübeler gibi bu da başarısız olabilir fakat cin şişeden bir kere çıkmıştır. Bu cinler işini bitirirken, alacağınız pek çok şey muhtemelen değişecektir. Bu değişim ilk aşamada özellikle de ne olduğu hakkında fikriniz varsa faydalı bir değişimdir. İnternetin ortaya çıkışını hatırlayın ve kendinizi Bitcoin fenomeni üzerinde eğitin.
Çeviren: Halit Karamahmutoğlu
hukuktar 